Swali kuhusu hukumu ya hirizi

Swali:

Ni nini hukmu ya hirizi katika sharia?

Jibu:

Kumeulizwa mara nyingi kuhusu hirizi na hukmu yake katika sheria ya kiislamu, na lakuskitisha mas'ala haya ni katika masail ambayo baadhi ya wanaojinasibisha na ilmu wanawatia wenzi wao katika shirki kwa sababu ya hirizi! kanakwamba ma3ulamaa wa ummah wameafikiana wote kua hirizi ni shirki, na lakuskitisha hawatafautishi kati ya inayoandikwa Qur'an ndani na nyenginezo!



Imepokewa kutoka kwa imam ahmad na twabarani na hakim kua Mtume (s.a.w) amesema: atakaeangika hirizi basi Allaah hatamtimizia. na pia wamepokea maimamu haohao kua Mtume (s.a.w) amesema: atakaeangika (yani hirizi) basi atakua amefanya shirk.

Kutokamana na hadithi hizi mbili wakashikilia kua hirizi ni shirki na kila atakaevaa hirizi ni mushrik.

Je, ni sawa ikiwa imeandikwa mazingaombwe ndani ama hata kama imeandikwa Qur'an?!

Jumhuur ya 3ulamaa wametafautisha katika ya hirizi za kishirikina na hirizi za kisheria, na kutafautisha huko ni kwakuja hadithi ya 3awf ibn maalik iliopokewa na imam muslim katika swahih yake, Mtume (s.a.w) amesema: لا بأس بالرقى ما لم يكن فيه شرك , hamna neno kutumia ruqya madamu itakua haina shirk, na maneno ya Allaah (sw) na majina yake na sifa za na dhikr haziwezi kua ni shirk.

Hakuna anaeweza kujua na kufahamu hadithi hizi kama wanazuoni walosherehesha hadithi za bwana Mtume (s.a.w) turidini kwao tuwaskize wanasemaje kuhusu hadithi hizi.

1: Imam khattwaby, mwanachuoni wakwanza kusherehesha s.bukhary asema: ruqya zilokatazwa
ni zile zisofahamika, ama ikiwa ni kumtaja Mungu basi ni mustahabb.

2: Ibnu ttiin, katika sherehe yake ya s.bukhary asema: kujipoza kwa ta3meez zinazokusanya
majina ya Mungu ni matibabu ya kiroho yanapotoka kwa mtu mwema, na watu walipokosa
matibabu haya yakiroho ndio wakakimbilia matibabu yakimwili.

3: Ibnu hajar al3asqalany, mwanachuoni alosherehesha bukhary na sherehe yake ikapata bahati
kushinda zote, asema: haingii katika makatazo hayo zile zinazoandikwa maneno ya mungu
ndani na majina yake. kisha akanukuu maneno ya rabii3 mwanafunzi wa imam shafi asema:
nimemuuliza imam shafi kuhusu ruqya akasema: haina neno kufanya ruqya kwa kutumia
Qur'an.

4: ja3far inbu muhammad na ibnu 7ibbaan na Ibnul qayyim, ametaja ibnul qayyim katika zaadul
ma3aad kua ibnu 7ibban alimuuliza ja3far ibnu muhammad kuhusu kuangiza ta3weez akasema:
ikiwa ni Qur'an ama maneno kutoka kwa Mtume s.a.w basi angika na utake shifaa kwayo.

5: Imam ahmad, amepokea pia ibnul qayyim katika zaadul ma3aad kutoka kwa abdullaah mtoto
wa imam ahmad akisema: nimemuona babangu akiwaandikia ta3weez wanaopatwa na homa na
wenye kupatwa na uoga, baada ya kupatwa na balaa.

6: Imam qurtuby, asema ruqya ziko sampuli tatu:

A: zilizokua zikitumika zama za ujahilia ambazo hazifahamiki maana yake, yapasa kujieka mbali
nazo ili zisije zikawa ni shirki ama zikakupelekea katika ushirikina.

B: zinazokua kwa majina ya Mungu ama kwa sifa zake, nazo sinafaa, na ikiwa imepokelewa katika
athar basi ni musta7abb.

C: zinazokua kwa majina yasokua ya Mungu, kama jina la mfalme ama mtu adhimu ama malaika
ama 3arsh, na sampuli hii si wajibu kuifanya, kuiwacha hua ni bora.

Hizi ni baadhi ya aqwaal za maimamu wa hadith, na qawl ni nyingi ila nimependelea kufupisha.

Ama kwa maimamu wa fiqhi basi pia waunga mkono hirizi zinazokua kwa maneno ya Mungu ama majina yake ama sifa zake, kwa madhehebu yote manne ya ahlussunna waljama3a.

Katika madhehubu ya imam abu hanifa:

1: Ametaja ibnu 3aabidiin katika 7aashiya yake 6-363: ni makruh ta3weez inayokua kwa lugha
isokua ya kiarabu na isofahamika, ama inayokua kwa Qur'an ama dua basi haina neno.

2: Almatrizy katika almugharrab 62 anasema: baadhi ya watu wanadhani ta3weez ni zile hirizi za
kishirikina, na wala si hizo, ta3weez ni kinga, na hazina neno zinapoandikwa maneno ya Mungu
ama majina yake.

Katika madhehebu ya imam malik:

1: Ametaja imam ibnu 3abdil barr maneno ya imam malik takita attamhiid 17-161: amesema imam
malik kua hamna neno kuangika vilivyoandikwa majina ya Mungu katika shingo za wagonjwa
kwa kutaka kutabaruku.

2: Ametaja mwenye attaaj wal ikliil 1-304: amesema ash'hab kua hamna neno wanazoangika
wenye heyidh ama mimba ama watoto kwa kujilinda na maradhi na jicho.

3: Katika sherehe ya kharshy 3ala khaliil 1-161: yafaa vuangika hirizi kwa mtu hata kama
amebalighi, muislamu ama kafiri, mzima ama mgonjwa, mwenye heydh ama mwenye mimba,
ama nifaas ama janaba, hata kwa wanyama ikiogopewa jicho.

4: Amesema abul hasan almaaliky katika kifaayatut twaalib 2-643: hamna neno kuvaa hirizi
ziloandikwa Qur'an shingoni.

5: Amesema al3adawy katika 7aashiya yake maneno hayohayo 2-643.

6: Pia mwenye ath'thamarud daany ametaja maneno hayo 1-712.

7: Pia mwenye alfawakihud dawaany ametaja maneno kama hayo 2-340.

NB: 3ajiib katika madhehebu ya imam malik wamejuzisha kuvaa hirizi za kisheria hata kwa wanyama!

Katika madhehebu ya Imam Shafi:

1: katika majmuu3 ya imam nawawy 9-74 asema: amepokea imam bayhaqy kwa sanad swahihi
kua ibnul musayyab alikua akiamrisha watu waangike Qur'an na akiona haina neno.

2: katika 7aashiyatul 3aabidy 3alat tu7fa 1-150: na zinazoandikwa sio kwa ajili ya kusoma, kama
hirizi iloandikwa Qur'an kwa ajili ya kutabaruku basi si haramu kuigusa kwa mwenye janaba.

3: katika asnal matwaalib cha sheikhul islaam zakariyya al'answary 1-61 asema: na yafaa kushika
na kubeba vilivyoandikwa Qur'an si kwa ajili ya kusoma kama hirizi.

4: amesema maneno kama hayo shabramolsy katika 7aashiya yake 1-124.

5: bujayrimy katika 7aashiya yake ameyazungumza kwa urefu mas'ala ya hirizi na kutaja masharti
yake, inshaallaah tutayataja mwisho wa ba7thi hii.

Katika madhehebu ya imam ahmad: 

1: katika tas7ii7 al'furuu3 cha almirdawy 2-173 asema: na yafaa kuandika Qur'an ama dhikri
nyengine yoyote kwa kiarabu na kuvalishwa mgonjwa ama mwenye mimba.

2: katika al'aadaab cha ibnu mufli7 2-455 asema: yafaa kuvaa ta3weez ilioandikwa Qur'an ama
dhikri yoyote nyengine.Kisha akanukuu maneno ya almarudhy akisema: alikuja mwanamke
kushtaki kwa imam ahmad kua yuko pekee nyumbani akamuandikia hirizi kwa khati zake,
akamuandikia bismillaah na alfaati7a na almu3awwidhatayn na ayatul kursy.Kisha akasema: na
alimuandikia imam ahmad mwenye homa:

بسم الله الرحمن الرحيم بسم الله وبالله ومحمد رسول الله: {يا نار كوني بردا وسلاما على إبراهيم وأرادوا به كيدا فجعلناهم الأخسرين } اللهم رب جبريل وميكائيل وإسرافيل اشف صاحب هذا الكتاب بحولك وقوتك وجبروتك إله الحق آمين .)

ama katika maswahaba walofanya ta3weez ni sayyida 3aaisha r.a.3 na abdullaah ibnu 3umar alikua akiwaandikia wanae na kuwavalisha kama ilivothibiti katika sunan. na katika taabi3iina ni ibnul musayyab na pia imam albaqir na sa3iid ibnu jubayr.

Amenukuu imam ibnu hajar al3asqalany ijmaa3 katika mas'ala haya kwa masharti matatu:

1: iwe ni kwa maneno ya Mungu ama majina yake ama sifa zake.

2: iwe kwa lugha ya kiarabu ama lugha nyengine lakini iwe inafahamika.

3: aitakidi anaeivaa kua hizo hirizi ama ta3weez haidhuru wala hainufaishi yenyewe, bali
anaenufaisha na kudhuru ni Allaah (s.w)

 Masharti ya hirizi ya kisheria:

1: iandikwe kwa kitu twahara.
2: na iwe katika sehemu twahara.
3: aitakidi usahihi wake.
4: na asikusudie kwa kuiandika kuijaribu.
5: asiyatamke anayoyaandika.
6: aifiche na macho ya watu bali hata na macho yake baad ya kuiandika.
7: aiweke mbali na jua.
8: aiandike kwa ajili ya Allaah s.w.
9: asifiche harufu wala asitie shakli ( fat7a na kasra na ...)
10: asiitie udongo.
11: asiiguse na chuma.

Haya masharti ameyataja imam bujayrimy katika 7aashiya yake.

Kutokamana na ba7thi hii tunaona kua hirizi zipo sampuli mbili:

1: zakishirikina, nazo ni zenye kuandikwa mambo yasofahamika, hizo ni haramu.
2: zakisheria: nazo ni zenye kuandikwa Qur'an ama adhkaar zengine, nazo ni halali kwa kuzingatia yale masharti matatu aloyataja imam ibnu hajar.

Wallaahu a3lam.